Co robić po skręceniu kostki? Porady i sposoby leczenia

Skręcenie stawu skokowego jest często występującym problemem wśród osób aktywnych fizycznie, zarówno zawodowych sportowców, jak i amatorów. Skręcenie kostki, które dotyczy rocznie 2-7 osób na 1000, może prowadzić do przewlekłej niestabilności i ograniczenia aktywności fizycznej. 1/3 pacjentów wraca do pełnej sprawności, a część odczuwa przewlekłą niestabilność stawu skokowego. Jak radzić sobie z tą kontuzją? Co robić po skręceniu kostki oraz jakie są skuteczne metody leczenia?

Przyczyny urazu stawu skokowego

Do urazu stawu, w większości przypadków dochodzi w wyniku nieprawidłowego postawienia stopy, która ustawia się do środa ciała. Mechanizm, w jakim dochodzi do kontuzji, nazywamy skręceniem w mechanizmie inwersyjnym. Staw skokowy jest szczególnie narażony na urazy ze względu na:

• znaczącą niestabilność stawu w ruchu zgięcia podeszwowego (palce skierowane w dół) w obciążeniu;
• słabszą wytrzymałość więzadeł po stronie bocznej stawu (więzadła ATFL i CFL);
• Przeciążenia po stronie wewnętrznej stawu skokowego również się zdarzają, ale występują znacznie rzadziej. Więzadła od strony przyśrodkowej są bardziej wytrzymałe, dlatego też, aby doszło do urazu w mechanizmie ewersyjnym (palce skierowane w górę i do boku) potrzeba większej siły.

Częstotliwość urazów jest mniejsza, jednak ze względu na specyfikę urazu rehabilitacja zwykle trwa dłużej.

Czas powrotu do sprawności po urazie, zależny jest od wielu czynników, m.in. ogólnego stanu zdrowia pacjenta (m.in. chorób dodatkowych, wcześniejszych urazów, stosowanej diety), rodzaju urazu – skręcenie/zwichnięcie/złamanie i jego rozległości czy fizjoterapii po urazie (m.in. wykonywaniu ćwiczeń zaleconych przez rehabilitanta).

Skręciłem kostkę – co robić?

Przede wszystkim warto ustalić, czy faktycznie doszło do skręcenia w obrębie stawu skokowego, zwichnięcia stawu lub jego złamania. Jaka jest różnica?

Kiedy staw ulega zwichnięciu, dochodzi do utarty kontaktu pomiędzy powierzchniami stawowymi, kości zmieniają swoje naturalne położenie, a więzadła i torebka stawowa ulegają rozerwaniu. W trakcie skręcenia stawu skokowego obserwujemy przeciążenie, naderwanie lub zerwanie w obrębie tkanek miękkich: torebki stawowej i/lub więzadeł, zaś powierzchnie stawowe nie ulegają przemieszczeniu. Złamanie to przerwanie ciągłości kości występujące w wyniku zadziałania siły zewnętrznej.

Co więc należy zrobić bezpośrednio po skręceniu kostki?
W pierwszej kolejności powinniśmy obserwować miejsce urazu – w pierwszych dniach może pojawić się obrzęk, siniak, a okolice urazu mogą być bolesne w ruchu oraz w dotyku. Z czasem możesz odczuwać niestabilność stawu, uciekanie stopy) w trakcie chodu lub aktywności sportowych.
Następny krok to diagnostyka oraz zaopatrzenie ortopedyczne – po urazie skrętnym należy wykonać RTG celem wykluczenia złamania, ale także USG, które pokazuje, na jaką skalę doszło do urazu stawu skokowego oraz jakie tkanki miękkie są uszkodzone. Warto też wybrać się do specjalisty. Jeśli chcemy odzyskać sprawność, musimy wiedzieć, co zostało uszkodzone, aby wdrożyć odpowiedni proces rehabilitacji. Sposobów na odciążenie tkanek mamy wiele, np. stabilizator, orteza, kule, taping sztywny. Forma odciążenia tkanek zależna jest od rozległości urazu, stanu pacjenta i jego potrzeb. W pierwszych dniach po urazie zalecana jest ochrona uszkodzonych struktur stawu, aby nie przeciążać i nie prowokować bólu.
Zalecane jest stopniowe obciążanie tkanek, aby nie pogorszyć swojego funkcjonowania. Po ustaleniu diagnozy, jeżeli nie ma ku temu przeciwwskazań, warto zacząć wprowadzać ruch. Niektóre przypadki wymagają chwilowego unieruchomienia lub pracy w ograniczonym zakresie ruchu – warto zasięgnąć informacji u specjalisty, który w odpowiedni sposób wyprowadzi pacjenta z kontuzji.
Ruch w pierwszych dobach może być ograniczony i bolesny, siła mięśniowa zmniejszona, a czucie ruchu i pozycji stawu zaburzone. Warto zacząć wykonywać ruch wspomagany (w odciążeniu stawu), rozpocząć sesje terapii manualnej i rozluźniania tkanek miękkich. Pozwoli to zmniejszyć ból i obrzęk w obrębie stawu, a także poprawić zakres ruchomości oraz elastyczność tkanek. Ruch powinien być wykonywany z podpartą stopą i nie powodować znacznego zwiększenia dolegliwości bólowych. W dalszych etapach istotne jest wprowadzenie ćwiczeń wzmacniających oraz ćwiczeń propriocepcji (ćwiczeń czucia głębokiego) stawu skokowego, które odrywają kluczową rolę w profilaktyce nawrotu urazu skrętnego.
Pierwsze doby po urazie to często pojawienie się obrzęku, zaczerwieniania oraz podwyższanie temperatury okolicy urazu. Jest to typowa reakcja zapalana na uraz, której obecność wpływa na pracę struktur stawu (m.in. mięśni i więzadeł).

Obrzęk utrudnia gojenie tkanek, które pod jego wpływem stają się sztywniejsze i mniej elastyczne, a przez to bardziej podatne na kolejne urazy.

Jak zmniejszyć obrzęk kostki?

• Postaw na krótkotrwałe stosowanie okładów/kompresów zimnych (około 2-3 razy dziennie, po 5-10 minut) wpływa na zmniejszenie obrzęku oraz bólu tkanek. Czas trwania aplikacji zależny od poziomu stanu zapalnego oraz objętości tkanek pacjenta. Pamiętaj, aby na skórę nie przykładać zimnego kompresu bezpośrednio – użyj ręcznika lub chusty, w przeciwnym razie może dojść do poparzenia.
• Stosuj maści przeciwzapalne.
• Zadbaj o kompresję uszkodzonej okolicy ciała – stosowanie opaski uciskowej, bandaża elastycznego, ortezy to dobre rozwiązanie, aby wspomóc uszkodzone struktury, a także zmniejszyć obrzęk.
• Elewacja, czyli odpoczynek z kostką uniesioną powyżej poziomu biodra i kolana. Ważne, aby stopa była podparta pod piętą.

Postępowanie po skręceniu kostki nie musi być skomplikowane. Ważne, aby było dobrane indywidualnie, ponieważ każdy z nas na co dzień mierzy się z różnymi obciążeniami, takimi jak stres, praca czy aktywność fizyczna.

Bibliografia:

1. The Effect of Manual Therapy Plus Exercise in Patients with Lateral Ankle Sprains: A Critically Appraised Topic with a Meta-Analysis. J. Clin. Med. 2022, 11, 4925. https://doi.org/10.3390/jcm11164925.
2. Acute ankle sprain in athletes: Clinical aspects and algorithmic approach. World J Orthop. 2020 Dec 18; 11(12): 534–558.
3. Muscle Reaction Time During a Simulated Lateral Ankle Sprain After Wet-Ice Application or Cold-Water Immersion. J Athl Train. 2015 Jul; 50(7): 697–703.
4. Rehabilitation Exercises Reduce Reinjury Post Ankle Sprain, But the Content and Parameters of an Optimal Exercise Program Have Yet to Be Established: A Systematic Review and Meta-analysis..Arch Phys Med Rehabil 2019 Jul;100(7):1367-1375.
5. Rehabilitation of the Ankle After Acute Sprain or Chronic Instability. J Athl Train. 2002 Oct-Dec; 37(4): 413–429.

Masz pytania? A może chcesz umówić wizytę? Zachęcamy do kontaktu! Jesteśmy tutaj, aby służyć pomocą.
Artykuł przygotowała Aleksandra Olbryś – fizjoterapeutka, założycielka i właścicielka Instytutu Ruchu. Doświadczenie zawodowe zdobywała, współpracując z wybitnymi lekarzami, fizjoterapeutami i sportowcami rangi mistrzostw świata.